Wieś Wojnowo, jako jedna z niewielu na Warmii i Mazurach, została założona w pierwszej połowie XIX wieku przez rosyjskich staroobrzędowców.
Początki Prawosławia na tych terenach związane są z młodym i wykształconym staroobrzędowcem inokiem Pawłem, zwanym później Pruskim. Z jego inicjatywy powstała m.in. pierwsza słowiańska drukarnia w pobliskim Piszu. Jednakże po wieloletnich studiach nad Pismem Świętym i zgłębianiu dzieł świętych ojców, Paweł Pruski radykalnie zmienia swoje poglądy. Uświadamia sobie błędy staroobrzędowców i powraca do Kościoła prawosławnego. I chociaż na zawsze opuszcza Prusy Wschodnie, to dzięki niemu w Wojnowie i okolicznych wsiach staroobrzędowcy zaczynają powracać do Prawosławia jako jednowiercy[1].
W 1921 roku jednowiercy otrzymują stałego duszpasterza – ojca Aleksandra Awajewa, który wcześniej był carskim oficerem, zaś później mnichem w słynnej ze swej duchowości w XIX wieku Optyńskiej Pustelni. W czasie I wojny światowej dostał się do niewoli. Po spotkaniu w Berlinie z biskupem Eulogiuszem, przyjął święcenia kapłańskie i został skierowany do pracy duszpasterskiej w Prusach Wschodnich.
Zorganizował on w Wojnowie parafię i wybudował piękną, drewnianą cerkiew p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Wiódł ascetyczny tryb życia i stale mieszkał w cerkwi. Uczył miejscowe dzieci religii i języka rosyjskiego. W latach 30 – tych udało się mu zorganizować żeńską wspólnotę monastyczną, która zamieszkała niedaleko cerkwi w specjalnie wybudowanym do tego celu domu. Mimo tego, iż skupił on wokół siebie około 10 mniszek, monasteru oficjalnie nie powołano.[2]
Parafia w Wojnowie przeszła pod jurysdykcję Prawosławnego Metropolity w Warszawie 14 października 1946 roku. Ks. Awajew zmarł 10 lat później, tj. w 1956 roku i został pochowany na cmentarzu przy cerkwi. Pozostałe siostry z wojnowskiej wspólnoty, przeniosły się do klasztoru na Świętej Górze Grabarce. Od tego czasu ich dom stał się domem parafialnym, w którym mieszkali kolejni proboszczowie, obsługujący jednocześnie parafię w Mrągowie oraz Orzyszu. W ciągu tych lat parafia znacznie się zmniejszyła na skutek emigracji wiernych do Niemiec. Po wielu kradzieżach zubożała również wojnowska cerkiew, tracąc stare drogocenne ikony.
We wrześniu 1994 roku do Wojnowa został delegowany ks. Bazyli Omielańczyk. Jego zadaniem była pomoc przy organizowaniu wspólnoty monastycznej[3], która decyzją ówczesnego Arcybiskupa Białostocko – Gdańskiego Sawy została powołano do życia 15 kwietnia 1995 roku.
Ojciec Bazyli zastał w Wojnowie siostrę Ninę, uczennicę ks. Awajewa. Wkrótce dołączyła do nich inna jego duchowa córka, ihumenia Ludmiła Polakowska, która od 21 marca 1986 roku do 29 marca 1995 roku była przełożoną monasteru na Świętej Górze Grabarce. Ona też została mianowana przełożoną nowo założonego domu zakonnego w Wojnowie. Wkrótce zaczęły przybywać do tego miejsca młode zakonnice ze Świętej Góry Grabarki i Białegostoku, by podjąć trud budowania nowego zgromadzenia. Nowy proboszcz energicznie zabrał się za naprawę podupadającej cerkwi pw. Zwiastowania NMP i budynków mieszkalnych. Środki na remont uzyskano przede wszystkim od wojewódzkiego konserwatora zabytków w Suwałkach. W międzyczasie, ze względów zdrowotnych, Wojnowo opuściła matuszka Ludmiła, a jej obowiązki przejęła na krótko siostra Elżbieta (Niczyporuk). 1 września 1996 roku, po trwającym blisko półtora roku kapitalnym remoncie, Jego Ekscelencja Arcybiskup Sawa poświęcił cerkiew i dokonał pierwszych, w murach nowej wspólnoty postrzyżyn.[4]
W grudniu 1996 roku przełożoną mianowana została siostra Agnia (Cicha). Rozpoczęty remont domu zakonnego zaowocował stworzeniem pod koniec 1997 roku w budynku mieszkalnym domowej cerkwi pw. św. Ambrożego i Soboru św. Starców z Optiny. W sierpniu 1999 roku wspólnota otrzymała z Optyńskiej Pustelni cząsteczki relikwii św. Starców. Na święto Zaśnięcia NMP do Wojnowo przyjeżdża wiele wiernych z całej Polski.
Bolączką Monasteru w Wojnowie jest to, że liczba pomieszczeń mieszkalno-gospodarczych na jego terenie jest zdecydowanie niewystarczająca. Dlatego też, z inicjatywy przełożonej klasztoru – matuszki Agnii i z błogosławieństwa Jego Ekscelencji Arcybiskupa Jakuba, podjęto się budowy drugiego skrzydła budynku, które zapewniłoby prawidłowe funkcjonowanie monasteru.
Opiekę liturgiczną w Wojnowie sprawuje proboszcz z Mrągowa, bądź inni wyznaczeni księża. Spowiednikiem zaś jest mnich z monasteru w Supraślu.[5]
Żeński Dom Zakonny w Wojnowie stał się również miejscem odwiedzin licznych turystów. Organizowane są tutaj obozy młodzieży prawosławnej.
[1] Jednowiercy – to staroobrzędowcy, którzy po 1800 roku podporządkowali się hierarchii prawosławnej, pozostając przy starych obrzędach według nie poprawionych ksiąg.
[2] Ks. A. Kuryłowicz, Prawosławne ośrodki zakonne na ziemiach polskich w okresie powojennym [w:] A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Życie monastyczne w Rzeczypospolitej, Białystok 2001, s. 271.
[3] D. Wysocka, Wyspa Wojnowo, „Przegląd Prawosławny” 1996, nr 8, s. 7.
[4] L. Kamińska, D. Wysoka, Święto w Wojnowie, „Przegląd Prawosławny” 1996, nr 10, s. 6.
[5] Ks. A. Kuryłowicz, Prawosławne ośrodki zakonne…, s. 272.