Oficjalna strona Parafii Prawosławnej p.w. Opieki Matki Bożej w Olsztynie

Parafia prawosławna w Olsztynie jest jedną z najstarszych wspólnot prawosławnych na terenach Warmii i Mazur. Została ona powołana do życia, dzięki staraniom ks. Mikołaja Batalina już w 1946 roku, czyli jeszcze przed przybyciem na te tereny przesiedleńców z akcji „Wisła”.

Pierwszymi wyznawcami prawosławia w Olsztynie byli ludzie, którzy w ramach migracji przybyli tu z różnych stron Polski, np. z Podkarpacia, czy Wileńszczyzny. Parafia w ówczesnym czasie liczyła kilkuset wiernych[1]. Od 1947 roku, wraz z przybyciem do Olsztyna byłych mieszkańców Lubelszczyzny, miejscowa parafia stała się jeszcze liczniejsza. Nabożeństwa celebrowano w otrzymanej od miejscowych władz, zdewastowanej kaplicy ewangelickiej, która znajdowała się na cmentarzu przy ul. Wojska Polskiego 38. Duszpasterz, z braku mieszkania w Olsztynie, zmuszony był dojeżdżać z Ostródy, gdzie mieszkał przy ul. Słowackiego 3. Sytuacja ta niezmiernie utrudniała mu częstsze kontakty z olsztyńskimi parafianami[2]. Były to czasy próby i przykrych doświadczeń dla wyznawców różnych religii. Parafia Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Olsztynie była zmuszona pogodzić z decyzją ówczesnych władz, dotyczącą przekazania ich świątyni Kościołowi prawosławnemu. Był to obiekt murowany, jednonawowy wybudowany w stylu neogotyckim, w latach 1903-1904 według projektu architekta Paula Christiana Zerocha. Elewację kaplicy zdobiły sterczyny oraz profile ceglane z zielonej glazury. Budynek był spustoszony i doszczętnie zdewastowany w wyniku działań wojennych. Wystrój wewnętrzny cerkwi - księgi liturgiczne, ornaty, chorągwie oraz cały ikonostas, itd. przywieziono z terenów wysiedlonych w ramach akcji „Wisła”. Początki były bardzo trudne, ale przy pomocy ofiarnych parafian, cerkiew nabrała wyglądu właściwego świątyni prawosławnej. Na przestrzeni kolejnych lat dobudowano nad głównym wejściem balkon dla chóru. Księża na nabożeństwa i posługi religijne dojeżdżali do Olsztyna z Ornety, Braniewa i Giżycka. W tych parafiach już wcześniej byli stali proboszczowie: ks. A. Naumow, ks. A Nestorowicz, ks. M. Kostyszyn, ks. P. Biełobokij i ks. S. Byczuk.

Świątynię, która po 1946 roku stała się miejscem modlitw prawosławnej społeczności Olsztyna,  poświęcono i oddano do użytku 30 października 1904 roku. W tym samym czasie założono też cmentarz wokół kapliczki, na którym usytuowana była także kwatera wojenna. Było tu pochowanych 264 żołnierzy armii niemieckiej poległych w czasie I wojny światowej, w latach 1914 – 1918. W latach sześćdziesiątych kwatera została przeniesiona, a jej nowe miejsce usytuowania nie jest oficjalnie znane. Na początku lat siedemdziesiątych władze miasta podjęły decyzję o zlikwidowaniu cmentarza ewangelicko-augsburskiego wokół kaplicy. Usunięto wszystkie nagrobki i przekształcono go na park miejski. Jednak do dnia dzisiejszego widoczne są fragmenty brukowanych alejek cmentarnych oraz zabytkowe przęsła ogrodzenia, znajdujące się obecnie na terenie szpitala MSWiA. Z chwilą powstania parafii założono prawosławny cmentarz nieopodal cerkwi, jednak spotkał go ten sam los. Tylko nieliczne rodziny zdołały ekshumować szczątki swoich bliskich. Obecnie parafia nie posiada swojego cmentarza. Dostępnym miejscem pochówku jest cmentarz komunalny w Olsztynie.

W 1950 roku przydzielono stałego proboszcza parafii i zarazem dziekana olsztyńskiego – ks. mitrata Piotra Rodkiewicza. Wielką pomoc i zaangażowanie w pierwszych latach powstawania życia parafialnego w Olsztynie okazała pani Katarzyna Draikopfel. Organizacją pierwszego chóru parafialnego zajął się uzdolniony dyrygent ks. Piotr Miszczuk. Pomagały mu, uświetniając nabożeństwa swoim śpiewem, Anastazja Wasilewska, Anastazja Diakońska, Olga Wiertyńska i Maria Jundziłł. Pierwszym diakonem i psalmistą parafii był do 1 kwietnia 1955 roku ks. Eugeniusz Bondałowski. Jego następcą od 21 czerwca 1955 roku był alumn IV roku Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie ks. Leoncjusz Tofiluk, mianowany na to stanowisko przez Jego Ekscelencję Arcybiskupa Tymoteusza. Od 1 listopada 1963 roku ks. Rodkiewicz otrzymał do pomocy wikariusza ks. Anatola Ławreszuka, który piastował jednocześnie funkcję psalmisty i dyrygenta chóru parafialnego.

Na dzień 19 lipca 1969 roku parafia w Olsztynie liczyła 414 wiernych, czyli 0,51 % ogólnej liczby mieszkańców powiatu olsztyńskiego. Ustalenie tej liczby było możliwe dzięki staraniom ks. Anatola Ławreszuka, który 20 lutego 1969 roku zapoczątkował odwiedzanie rodzin prawosławnych z modlitwą w ich domach. W ten sposób uzyskał pierwsze adresy 51 rodzin prawosławnych. Nie powinno nikogo dziwić, iż wierni, którzy widzieli w cerkwi możliwość spotkania i wspólnych modlitewnych przeżyć, na co dzień obawiali się przed sąsiadami ujawniać swą religijną tożsamość. Powodem zmniejszenia się liczebności wiernych był, jak wielu innych parafiach,  powrót w drugiej połowie lat pięćdziesiątych ludności przesiedlonej w ramach akcji „Wisła” do województw rzeszowskiego i lubelskiego. Jednak najgorszym skutkiem represji i przymusowych przesiedleń było ukrywanie swojej narodowości i wyznania. Z dniem 1 kwietnia 1968 ks. Rodkiewicz został przeniesiony w stan spoczynku, a na jego miejsce proboszczem parafii i dziekanem olsztyńskim (od 2 października 1971 roku) został mianowany ks. Ławreszuk.

Ożywioną działalność duszpastersko – gospodarczą kontynuował kolejny proboszcz parafii i i wieloletni dziekan olsztyński (od 28 czerwca 1982 roku do 2007 roku) – ks. Aleksander Szełomow. Przez 35 lat posługi kapłańskiej proboszcza parafia odrodziła się; także na skutek korzystnych zmian ustroju państwa. Wierni powoli nabierali przekonania co do swojego prawa wolności religijnej. Dzięki temu wiele rodzin prawosławnych zaczęło otwarcie uczestniczyć w praktykach religijnych. Od 25 stycznia 1972 roku odbywają się regularne lekcje religii dla dzieci, jak również spotkania z młodzieżą szkół średnich i akademicką. Po 52 latach istnienia parafii prawosławnej w Olsztynie, uwieńczono świątynię charakterystycznymi kopułami zakończonymi ośmioramiennymi krzyżami. Rok później wokół świątyni wzniesiono murowane ogrodzenie z cegły klinkierowej i kutych przęseł. Zbudowano nowe schody prowadzące centralnie do cerkwi od ul. Wojska Polskiego. W latach 90. XX w. w oknach cerkwi wstawiono witraże. W 2001 obok świątyni ustawiono drewniany krzyż upamiętniający akcję „Wisła". Świątynię wpisano do rejestru zabytków 27 lutego 1988 pod nr 1716.

Cerkiew pod wezwaniem Opieki Matki Bożej w Olsztynie jest wizytówką Kościoła prawosławnego w regionie i atrakcyjnym punktem na turystycznej mapie miasta. Obecnie, oprócz ludności wywodzącej się z Lubelszczyzny, parafię prawosławną w Olsztynie stanowią: wierni z Ukrainy, potomkowie emigrantów z Rosji; Serbowie, którzy znaleźli się w tu w wyniku ciężkiej sytuacji na Bałkanach, a także studenci z Białostocczyzny, którzy podjęli studia na Uniwersytecie Warmińsko – Mazurskim oraz wykładowcy z Białorusi, Ukrainy i Rosji[3].

W krótkiej historii parafii olsztyńskiej na słowa szczególnego uznania zasługuje wiele osób aktywnie budujących życie religijne oraz pracę dla dobra cerkwi.

Wykaz księży proboszczów:

• 1947-1949 – ks. Mikołaj Batalin
• 1949-1951 – ks. Eugeniusz Naumow
• 1951-1955 – ks. Aleksy Nestorowicz
• 1955-1968 – ks. Piotr Rodkiewicz
• 1968-1982 – ks. Anatol Ławreszuk
• 1982-2017 – ks. Aleksander Szełomow
• od 16. 10. 2017 – ks. Jarosław Jaszczuk

Wykaz księży wikariuszy:

• 2000-2007 – ks. Piotr Kosiński
• 2007-2013 – ks. Roman Płoński
• 2013-2017 – Ks. Sylwester Klebus