Oficjalna strona Parafii Prawosławnej p.w. Opieki Matki Bożej w Olsztynie

Pierwsi i nieliczni wierni Kościoła prawosławnego „przybyli” do Kętrzyna w 1945, zaraz po zakończeniu II wojny światowej. Wraz z frontem przybyło kilku zacnych wyznawców prawosławia, a mianowicie: Eugeniusz Gałdziewicz s. Franza i Anny Grabarz - posiadacz wielkiego majątku; Zofia Lichrewa - kandydat nauk przyrodniczych, córka carskiego generała, późniejsza organizatorka muzeum w Kętrzynie; siostry Olga Michlar i Krystyna Waszkiewicz. W 1945 r. przybyła też nieliczna ilość wiernych z Białorusi i Ukrainy, jednak o organizacji parafii w tym okresie nie mogło być mowy, gdyż wierni w większości byli zastraszeni, poza tym niektórzy pochodzili z rodzin wyznaniowo mieszanych. W momencie, gdy zaczęły powstawać Państwowe Gospodarstwa Rolne, w okolice Kętrzyna przybyła do pracy młodzież ze wschodnich części Polski - z województwa białostockiego. Najwięcej ich było z powiatu hajnowskiego, siemiatyckiego i białostockiego.

W 1947 r. w ramach akcji „Wisła” przybyli też przesiedleńcy z województwa lubelskiego. W większości wywodzili się oni z następujących miejscowości:

- powiat Biała Podlaska - Nosów, Koroszczyn, Dobrynka, Kijowiec, Olszanki, Zabłocie, Kobylany, Leniuszki, Połoski, Okczyn, Bubel;

- powiat Chełm Lubelski – Berdyszcze, Dorohusk, Wólka Okopska, Pniewno.

W wyniku akcji „Wisła” do powiatu kętrzyńskiego przybyło około 1000 osób prawosławnych narodowości ukraińskiej, którzy ze względu na zakaz grupowania się, zostali osiedleni w różnych, czasami odległych od miasta miejscowościach takich jak: Parys, Kominki, Nowy Dwór, Starówka – obecnie Gradowo, Junkierka, Grzęda, Wikrowo, Pudwągi i wiele innych. We wsiach Parys i Kominki wyjątkowo osiedlono po 20 rodzin, w innych miejscowościach ich liczba nie przekraczała 10, z tego też względu trudno było zorganizować życie religijne wśród tej ludności. Prawosławni, choć się znaleźli w nowych, ciężkich dla nich warunkach, od samego początku pragnęli utworzenia parafii, lecz zanim takowa powstała, dojeżdżali na nabożeństwa do Giżycka.

Na szczególną uwagę zasługuje miejscowość Pudwągi (dawniej Paswangen), gdzie osiedlili się wierni z Nosowa i to właśnie tutaj już w 1949 r. w domu Eustachiusza Komorowskiego rozpoczęły się pierwsze prawosławne nabożeństwa[1]. Sprawował je ks. Anatol Bondar, dojeżdżający z Giżycka i to właśnie on rozpoczął starania o pozyskanie obiektu i otwarcie parafii w Kętrzynie. Przy współpracy i efektywnej pomocy Aleksego Juszczuka (starosty cerkiewnego, który pełni tę funkcję od 1949 r.), nauczyciela Mikołaja Durowicza i wcześniej przybyłych wyznawców prawosławia, rozpoczęto długotrwałe starania o kaplicę po ewangelicką przy ul. Limanowskiego 9. W tym czasie świątynia była zamieniona na budynek gospodarczy. Ostatecznie miasto przekazało cerkwi kompletnie zdewastowaną kaplicę. Natychmiast rozpoczęto adaptację tegoż budynku na cele kultu religijnego, konkretnie na cerkiew prawosławną. Pierwszym proboszczem, zorganizowanej przez ks. Bondara parafii prawosławnej w Kętrzynie, został od 1951 r. ks. Aleksy Uszakow, który przybył na Ziemie Warmii i Mazur z Kodnia. To właśnie dzięki jego staraniom uzyskano mieszkanie w bloku znajdującym się przy cerkwi, jak również sprowadzono ikonostas, który w nieco zmienionej postaci znajduje się do dziś w kętrzyńskiej cerkwi. W tym też czasie zorganizowany został chór, a kierował nim ks. diakon Mikołaj Potapczuk, późniejszy archimandryta Nikanor, pochodzący z Kostomłot. Księdzu Uszakowi nie było dane długo opiekować się nowoutworzoną parafią, gdyż w 1953 r. zmarł. Jego ciało zostało złożone na prawosławnym cmentarzu w Dojlidach. Opiekę duszpasterską w Kętrzynie powierzono ks. Jerzemu Klingerowi[2] – pełnił ją do 1955 r. W czasie jego kadencji w cerkwi zostały wykonane freski i ikony. Ich twórcą był prof. Jerzy Nowosielski, a jego współpracownikiem i projektantem prof. Adam Stalony-Dobrzański. W tym czasie parafia miała problemy finansowe – malowidła były wykonane na nieodpowiednim tynku, co wpłynęło na szybkie ich zniszczenie.

W sierpniu 1955 r. do pełnienia obowiązków w tej parafii został delegowany absolwent Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie – ks. Witalis Czyżewski, który w listopadzie tegoż roku był mianowany proboszczem i pełnił tę funkcję do 2013 roku. Jego starania doprowadziły do rozkwitu parafii – jednoczył ludzi wywodzących się z różnych stron, sprzyjał działalności chóru pod dyrekcją Anny Mańdziuk. Niestety w latach 1956 – 1958 nastąpiła destabilizacja życia parafialnego. Około 50 % wiernych opuściło kętrzyńską parafię i wróciło w dawne miejsca zamieszkania. Pozostali, którym nie dane było powrócić na ojcowiznę byli zasmuceni i rozżaleni. Młody i pełen optymizmu kapłan odwiedzał autobusem bądź pieszo, mieszkających w odległych miejscowościach wiernych, niosąc im pocieszenie i otuchę. Jego trud zaowocował tym, że parafia w Kętrzynie stała się centrum życia religijnego na Warmii i Mazurach. Tutaj przyjeżdżali wierni z okolicznych parafii na nabożeństwa.

W latach sześćdziesiątych, proboszcz parafii, jak zwykle z pomocą wiernych, podjął wysiłek konserwacji i restauracji fresków. W tym też czasie rozebrano sąsiedni budynek gospodarczy (dawny Obwodowy Urząd Miar i Jakości), który przylegał do ołtarza cerkwi, zbudowano ogrodzenie wokół świątyni i uporządkowano jej teren, dzięki czemu można było urządzać procesje. Dla zabezpieczenia budynku przed wilgocią zainstalowano centralne ogrzewanie oraz dokonano niezbędnych zmian w aranżacji wnętrza.

Światło wiary prawosławnej było głoszone przez ks. Czyżewskiego wiernym zarówno Kościoła prawosławnego, jak i greckokatolickiego. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych zorganizował on parafie, gdzie nabożeństwa były sprawowane według tzw. obrządku „halickiego” - w Kruklankach, Orłowie, Gołdapi i Sątopach – Samulewie. Od 1965 r., na prośbę ks. Witalisa, do Orłowa był powołany ks. Jerzy Senejko z Giżycka, zaś opiekę duszpasterską w Gołdapi przez pewien czas sprawował ks. Piotr Martyniuk. Parafia w Sątopach – Samulewie, początkowo była liczna, lecz kiedy pojawiła się możliwość powrotu ludności dotkniętej akcją „Wisła”, wielu z niej skorzystało, i tym samym liczba tutejszych wiernych w znacznym stopniu się zmniejszyła. Dla tej garstki osób ks. Czyżewski także odprawiał nabożeństwa w obrządku galicyjskim, a wspomagał go lektor Bazyli Gij z Orłowa. Znaleźli się tu ludzie bardzo oddani prawosławiu: Aleksander Biły, Jakub Dańczuk, Miron Pograniczny i inni. Na początku lat sześćdziesiątych do posługi duszpasterskiej w Sątopach – Samulewie był delegowany ks. Jarosław Buciora[3], który w późniejszym czasie przeniósł siedzibę parafii do Korsz. Obecnie po świątyni w Sątopach nie ma nawet śladu, gdyż została ona rozebrana. Cegły natomiast przewieziono do Białegostoku, gdzie wykorzystano je do budowy cerkwi Świętego Ducha.

Duchowieństwo z Kętrzyna, tj. ks. Aleksy Uszakow i ks. Witalis Czyżewski, przez pewien czas pełnili obowiązki dziekana dekanatu olsztyńskiego. Dla tego drugiego był to okres bolesnych doświadczeń ze strony Służb Specjalnych. Uznano bowiem, że jest osobą „niewygodną” i zwolniono go z funkcji dziekana. W 2007 r. ojciec Witalis Czyżewski ponownie przejął obowiązki dziekana Dekanatu Olsztyńskiego.

Ważnym elementem życia kętrzyńskich parafian, było zorganizowanie działalności kulturalno – oświatowej. Trzeba podkreślić, że w dużym stopniu tutejsza ludność zawdzięcza to ówczesnym przedstawicielom władz Kętrzyna. Ksiądz Czyżewski organizował w świetlicach miejskich spotkania i zabawy z repertuarem ukraińskim, a oficjalnym powodem tych spotkań były imprezy świąteczne dla dzieci. Sprzyjało to umacnianiu środowiska ukraińskiego, niezależnie od wyznania. Miało to miejsce jeszcze przed powstaniem Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego. W ramach konsolidacji i pokrzepienia w wierze, proboszcz rozpoczął organizowanie pielgrzymek do miejsc szczególnie czczonych przez wiernych Kościoła prawosławnego w Polsce, a mianowicie do klasztoru św. Onufrego w Jabłecznej i na Świętą Górę Grabarkę. Tutejsza parafia kilkakrotnie organizowała również pielgrzymki na Ukrainę, w których uczestniczyli wierni z sąsiednich miast, m.in. z Giżycka i Mrągowa. Przez kilkanaście ostatnich lat ojciec Witalis uczył religii w Liceum Ogólnokształcącym z ukraińskim językiem nauczania w Górowie Iławieckim oraz był kapelanem w Zakładzie Karnym w Kamińsku, gdzie dzięki jego staraniom utworzono prawosławną kaplicę pw. Św. Barbary. Parafia kętrzyńska od początku swojego istnienia (oficjalnie od 1961 r.) prowadzi katechizację dzieci i młodzieży. Lekcje religii systematycznie odbywają się w świetlicy parafialnej.

Po śmierci ks. mitrata Witalisa Czyżewskiego, jego następcą został ks. Paweł Siebiesiewicz. Młody proboszcz godnie kontynuuje dzieło swojego poprzednika. Jest zaangażowany w życie parafialne oraz w życie miasta. Dzięki jego staraniom w krótkim czasie swojej duszpasterskiej posługi udało mu się wyremontować mieszkanie parafialne, salę parafialną która została nazwana imieniem „Księdza Witalisa Czyżewskiego”, zbudowano dzwonnicę przy cerkwi, oraz poczyniono wiele innych prac remontowych.

Bolączką parafii, podobnie jak i całej społeczności regionu, jest bezrobocie. Po upadku komunizmu uległy likwidacji Państwowe Gospodarstwa Rolne, a w związku z tym część wiernych utraciła źródło utrzymania. Wielu wiernych wyjechało za chlebem do dużych miast lub za granicę. Parafia obecnie liczy niewiele ponad 60 osób, z których około 40 % mieszka w Kętrzynie, zaś pozostali są rozproszeni w promieniu 40 km od miasta.

Wykaz księży proboszczów:

  • 1951–1953 – ks. Aleksy Uszakow
  • 1953–1955 – ks. Jerzy Klinger
  • 1955–2013 – ks. Witalis Czyżewski
  • Od 2013 - ks. Paweł Siebiesiewicz

 


[1] Dowodem na to, iż prawosławni oczekiwali utworzenia parafii był fakt, że w pierwszym roku jej istnienia było ponad 40 ślubów.

[2] Ks. Jerzy Klinger – ur. 15.04.1918 r. w Smoleńsku (ojciec jego Witold, był wybitnym filologiem klasycznym, profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Poznańskiego). Studia gimnazjalne ukończył w Poznaniu. Rozpoczął także studia na wyższe na wydziale filozofii Uniwersytetu Poznańskiego, przerwane jednak przez wojnę. Studiował teologię w Prawosławnym Seminarium w Warszawie oraz za granicą (w Pradze oraz w Prawosławnym Instytucie św. Sergiusza w Paryżu). W 1946 r. uzyskał stopień magistra filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Przez 4 lata był adiunktem na wydziale filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Święcenia kapłańskie przyjął w 1952 r. Z działalnością duszpasterską w Kętrzynie i Warszawie (parafia św. Jana Klimaka na Woli) łączył od 1954 r. działalność dydaktyczną i naukowo-badawczą. Do 1961 r. wykładał w Prawosławnym Seminarium Duchownym w Warszawie; w 1957 r. został pracownikiem naukowym Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Doktoryzował się w ChAT na podstawie rozprawy pt: „Eschatologiczny aspekt Eucharystii na tle genezy dwóch form konsekracyjnych w kanonie pierwszych wieków (1962), opublikowanej w 1969 r. pt „Geneza sporu o epiklezę” W 1966 r. otrzymał nominację na docenta i objął kierownictwo katedry prawosławnej teologii dogmatycznej i moralnej, zaś rok później został prorektorem ChAT. W 1972 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. Od września 1972 r. do maja 1973 r. przebywał w Instytucie Wyższych Studiów Ekumenicznych w Jerozolimie. Zmarł niespodziewanie wskutek choroby, po powrocie ze Zgromadzenia Ogólnego SRK w Nairobi, w dniu 3.02.1976 r. w Warszawie.

[3] Ks. Jarosław Buciora samowolnie opuścił parafię i udał się do Kanady.