Początki parafii prawosławnej w Mrągowie, związane są z przybyciem na te tereny w ramach akcji „Wisła” ludności wyznania prawosławnego. Wierni z Bokinki Pańskiej, Choroszczynki, Dąbrowicy Dużej, Dobratycz, Leniuszek, Zahorowa oraz z innych miejscowości okolic Hrubieszowa, zostali osiedleni w powiecie mrągowskim w lipcu 1947 roku. Ponad 50 rodzin znalazło nowe miejsce zamieszkania w poniemieckich majątkach w Gajnie, Jędrychowie, Nawiadach, Popowie i Zdrojowie, w których w wielu przypadkach mieszkało już kilka rodzin wyznania rzymsko - katolickiego, bądź ewangelicko - augsburskiego. Wysiedlona ludność nie traciła ducha, mimo, iż niemalże co noc pod ich domami pojawiała się milicja, która obserwowała zachowanie nowo przybyłych.
Prawosławnym, którzy znaleźli się na nowych terenach, brakowało przede wszystkim świątyni, gdzie mogliby tak jak dawniej wznosić modlitwy według swojej tradycji. Dlatego też wiadomość przekazana przez niejakiego Włodzimierza Kuryłowicza o istniejącej już cerkwi w Wojnowie, była dla nich ogromnym zaskoczeniem i powodem do radości. Pierwsze Święta Bożego Narodzenia na Ziemiach Odzyskanych, prawosławni mieli możliwość przeżycia w taki sposób, o jakim marzyli. Duża odległość i brak środków komunikacji było jednak zbyt uciążliwe, dlatego też zrodziła się myśl, aby utworzyć nową parafię, która mieściłaby się w Mrągowie. Inicjatorem i organizatorem tego pomysłu, był wcześniej wspomniany Kuryłowicz, który przybył do Mrągowa z Narewki w woj. białostockim. Dzięki jego staraniom, już w 1948 roku przekazano prawosławnym niewielką kapliczkę na cmentarzu ewangelicko – augsburskim, którą zaadaptowano na cerkiew. W tej skromnej świątyni pierwsze Święte Liturgie odprawiał ks. Eugeniusz Naumow[1] z Olsztyna. Starostą cerkiewnym został Jan Surmionek , który pełnił tę funkcję do śmierci, tj. do 1964 roku.
W 1950 roku obsługę duszpasterską w mrągowskiej parafii powierzono ks. Anatolowi Bondarowi, który na nabożeństwa dojeżdżał z Orzysza, gdzie był proboszczem. W tym też czasie Włodzimierz Kuryłowicz przyjął święcenia diakońskie i wspólnie z ks. Anatolem pełnił posługę w nowoutworzonej parafii w Mrągowie. Obaj księża, chcąc aby wierni mogli w pełni oddać się modlitwie, postarali się o skromne wyposażenie świątyni. Parafia posiadała również chór, w którym pojawiły się takie nazwiska jak: Dobrodziej, Klimowicz, Skowyrko i Waszczuk. W tej niewielkiej kapliczce udzielono w tym okresie wiele ślubów i chrztów. Diakon Kuryłowicz po przyjęciu święceń kapłańskich został proboszczem parafii w Ornecie.
W 1953 roku proboszczem tutejszej parafii został ks. Aleksander Mamczur[2], który również dojeżdżał na nabożeństwa z Orzysza. W latach 50-tych z Mrągowa, tak jak z innych miast, wielu prawosławnych powróciło na ziemie ojców, co znacznie uszczupliło grono wiernych. Znaleźli się jednak i tacy, którzy przyzwyczaili się do życia na nowych terenach, i swoją przyszłość wiązali z ziemią mrągowską.
Dzięki staraniom proboszcza i wiernych, miasto przekazało parafii kilka arów ziemi z przeznaczeniem na utworzenie prawosławnego cmentarza.
W 1958 obsługę duszpasterską w Mrągowie objął ks. Paweł Biełoboki. Świątynia, w której modlili się prawosławni, wymagała gruntownego i kosztownego remontu. Parafianie nie byli w stanie naprawić przeciekającego dachu i spróchniałej podłogi, dlatego też postarano się o nowy budynek, który można byłoby zaadoptować na cerkiew. Ostatecznie wynajęto prawosławnym świątynię przy ul. Roosevelta 3, która została wzniesiona jako synagoga w latach 1895-1896. Obiekt sakralny wybudowano poza obrębem średniowiecznego miasta. Jest on ceglany, orientowany, na planie prostokąta o wymiarach 10 m. x 14,75 m. z dodatkowym, niewielkim, kwadratowym przedsionkiem od zachodu i trapezową apsydą od wschodu. Do dnia dzisiejszego zachowały się również zabytkowe okna witrażowe. Świątynia, po wyjeździe Żydów, została przekazana ewangelikom. Po wybudowaniu przez nich nowego, okazałego kościoła, udostępniono ją prawosławnym.
Z tego powodu, iż świątynia nie była własnością parafii aż do 1971 roku, ubiegali się o nią również baptyści, dla których oddzielono balkon na chórze i pomieszczenie obok. Taka sytuacja trwała do połowy lat osiemdziesiątych i była bardzo uciążliwa dla wiernych.
W grudniu 1961 roku proboszczem parafii został ks. Aleksander Makal, który dojeżdżał z Wojnowa. Młody duszpasterz włożył wiele serca i wysiłku, aby doprowadzić cerkiew do należytego stanu. Pomagali mu w tym wierni, wśród których byli m.in. Paweł Czyżewski, Jan Czyżewski, Józef Juszczuk i Mikołaj Romaniuk. We własnym zakresie wykonali oni ikonostas, zaś ikony, Królewskie Wrota i Raspiatije ks. Aleksander wraz z Antonim Segieniem przywieźli z Połosek. Pierwsza Święta Liturgia w odremontowanej świątyni miała miejsce już jesienią 1962 roku. Chór cerkiewny prowadziła matuszka Irena Makal, w czym pomagała jej m.in. Olga Romaniuk i Anna Danieluk. Od 1964 roku nowym starostą został Makary Łyszczuk. Ks. Makal wprowadził naukę religii dla dzieci i młodzieży, która odbywała się w cerkwi. Wstawiono również kraty w oknach, zabezpieczające od kradzieży. Nabożeństwa były odprawiane co 2 tygodnie.
W maju 1971 roku parafię w Mrągowie przejął ks. Aleksander Szełomow, który przybył na Warmię i Mazury z Jaczna, zaś na nabożeństwa, podobnie jak jego poprzednik, dojeżdżał również z Wojnowa. Pełen energii młody kapłan, zajął się nade wszystko integracją młodzieży prawosławnej na Mazurach. Jego działalność przejawiała się głównie w organizowaniu obozów, pielgrzymek i innych spotkań młodzieżowych. Ks. Aleksander, wspólnie z matuszką Heleną, która zajmowała się chórem, uczyli na lekcjach religii śpiewu cerkiewnego. Przeprowadzono również niewielki remont, polegający na odnowieniu podłogi i ścian świątyni. W 1974 roku nowym starostą cerkiewnym został Józef Juszczuk, który niestrudzenie pełni tę funkcję do dnia dzisiejszego.
Ks. Szełomow niósł posługę duszpasterską w tutejszej parafii do maja 1982 roku, tj. do momentu objęcia probostwa przez ks. Stefana Urbanowicza, który opiekował się wiernymi przez 3 lata.
W 1985 roku obowiązki duszpasterskie powierzono ks. Jerzemu Czurakowi, który na nabożeństwa dojeżdżał również z Wojnowa. Nowy proboszcz organizował letnie obozy dla dzieci, jak też pielgrzymki m.in. na Świętą Górę Grabarkę. Dzięki uprzejmości dyrektorów szkół podstawowych w Mrągowie i Nawiadach, regularnie odbywały się tu lekcje religii dla dzieci i młodzieży. W połowie lat dziewięćdziesiątych, parafia poczyniła starania o zakup plebani, aby proboszcz mieszkał bliżej wiernych. Inicjatywa ta nie została jednak wtedy zrealizowana.
W lutym 1996 roku na stanowisko proboszcza powołano ks. Igora Siegienia, który początkowo dojeżdżał z Białegostoku, a później z Olsztyna. Okres duszpasterstwa ojca Igora na długo pozostanie w pamięci wiernych, gdyż kapłan ten przyczynił się do tego, iż mrągowska parafia przeżyła w tym czasie swój renesans. Dzięki wielkim staraniom młodego księdza i starosty Juszczuka udało się zakupić długo oczekiwane przez wiernych okazałe mieszkanie parafialne przy ul. Wolności 3. Dużej pomocy przy generalnym remoncie kupionego lokalu udzielili sami wierni: Jerzy Duda, Mirosław Kozak, Józef Juszczuk i wielu innych. Poświęcenia plebanii, które miało miejsce w lutym 1997 roku, dokonał Jego Ekscelencja Sawa Arcybiskup Białostocko – Gdański.
Renowacji wymagała również parafialna świątynia, dlatego też z inicjatywy ojca Igora, podjęto się wielkiego wyzwania – kapitalnego remontu. Prace rozpoczęto w 1999 roku od zakupienia działki za częścią ołtarzową, na której znajdowały się drewniane budynki gospodarcze, bezpośrednio przylegające do murów świątyni. Zagospodarowanie terenu wokół cerkwi, a także wybudowanie nowego ogrodzenia, umożliwiło prawosławnym urządzanie podczas wielkich świąt procesji. Prace nie ograniczyły się wyłącznie do uporządkowania terenu przy świątyni, zmieniono również całkowicie jej wewnętrzny, skromny do tej pory wystrój. Ze ścian skuto stare, odpadające tynki, zastępując je nowymi, a także położono nową instalacje elektryczną. Największym i najbardziej zauważalnym przedsięwzięciem było jednak wybudowanie nowego ikonostasu, w którym znalazły się ofiarowane przez parafian pisane na drewnie ikony w pozłacanych ramach. Zakupiono również efektowne, ręcznie rzeźbione i w całości złocone Królewskie Wrota. Powiększona została także część ołtarzowa, która do tej pory była niewystarczająca. Chór, mieszczący się do tej pory na solei, został przeniesiony tam, gdzie znajdował się pierwotnie, tj. na balkon, który był wcześniej przegrodzony ścianą i udostępniany baptystom. Mrągowska cerkiew wzbogaciła się również o nowe anałoje, panikadiło, panichidnik, świeczniki, chorągwie, Grób Pański, Płaszczennicę i wiele innych przedmiotów sakralnych upiększających świątynię. Wierni, łącznie z proboszczem, wiele pracy wykonali w czynie społecznym, chcąc pozostawić po sobie pamiątkę dla przyszłych pokoleń. Pomagało też wojsko z miejscowej jednostki – 9 Ośrodka Szkolenia Specjalistów Łączności. Mimo ogromu prac wykonanych bezpłatnie, nieuniknione były też wydatki. Wierni zawdzięczają przeprowadzenie kapitalnego remontu świątyni przede wszystkim dzięki ofiarności i hojności ks. Anatola Siegienia z Cleavand (USA).
22 sierpnia 1999 roku odbyło się ważne wydarzenie, zarówno dla społeczności prawosławnej, jak i dla całego Mrągowa oraz powiatu. Prawosławni, skupieni wokół cerkwi pw. Przemienienia Pańskiego przeżyli doniosłe chwile, które z pewnością pozostaną na długo w ich pamięci. Z woli Stwórcy parafia doczekała się poświęcenia świątyni po jej kapitalnym remoncie. Konsekracja cerkwi połączona została ze świętem parafialnym. Uroczystościom przewodniczył Zwierzchnik Kościoła Prawosławnego w Polsce, Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa Metropolita Warszawski i całej Polski w asyście Ordynariusza Diecezji Białostocko – Gdańskiej, Jego Ekscelencji Najprzewielebniejszego Jakuba. Nie zabrakło również duchowieństwa – 16 kapłanów, którzy przybyli z Dekanatu Olsztyńskiego, Białostocczyzny i z zagranicy. Na zaproszenie parafii przybyli przedstawiciele innych Kościołów, jak również władze miasta i powiatu[3].
Za pomoc przy remoncie, najaktywniejsi zostali nagrodzeni przez Święty Synod Biskupów Orderami Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny:
- I stopnia – ks. mitrat Anatol Siegień
- II stopnia – ks. prot. Igor Siegień oraz Józef Juszczuk
- III stopnia – Jerzy Duda.
Jego Ekscelencja Biskup Jakub wręczył też listy pochwalne: Pawłowi Wichowskiemu, Romanowi Pyszko i Annie Nestoruk.
Ks. Igor włożył wiele serca w odbudowę mrągowskiej parafii. Nabożeństwa, które do tej pory były celebrowane nieregularnie, odbywały się teraz w każdą niedzielę, co poprawiło frekwencję wiernych na wspólnej modlitwie. Kontynuowane były również zajęcia w istniejącym przy parafii punkcie katechetycznym. Lekcje religii dla klas najmłodszych prowadziła matuszka Ewa, zaś ojciec Igor nauczał dzieci starsze i młodzież szkół średnich. W celu integracji i bliższego poznania wiernych, ks. Siegień zapoczątkował organizowanie spotkań parafialnych, m.in. choinek noworocznych. Od 2000 roku proboszcz mrągowskiej parafii pełni jednocześnie obowiązki proboszcza w parafii pw. św. Jerzego w Orzyszu, a także niesie duszpasterską posługę w parafii pw. Zaśnięcia NMP w Wojnowie. W 2002 roku ks. Siegieniowi zostało powierzone probostwo w parafii wojskowej w Białymstoku. 19 maja tego roku mrągowscy wierni pożegnali swojego duszpasterza, dziękując mu za odbudowę tej niewielkiej parafii i ożywienie życia religijnego.
W tym też dniu przywitano nowego kapłana – ks. Piotra Kosińskiego, który będąc jednocześnie wikariuszem parafii w Olsztynie, pełnił obowiązki proboszcza w tutejszej parafii do sierpnia 2002 r., czyli do momentu powierzenia funkcji duszpasterskich stałemu proboszczowi - ks. Adamowi Stefanowiczowi. Świątynia, mimo remontu, który został przeprowadzony 1999 roku wymagała kapitalnej naprawy dachu. Dlatego też w 2006 roku wierni, przy zaangażowaniu młodego proboszcza, wspólnie podjęli decyzję o wymianie całego pokrycia dachowego. Wiązało się to z kosztami, które dla parafii żyjącej w diasporze, okazały się wysokie. Mimo trudności finansowych projekt ten został zrealizowany. W 2008 r. władze Mrągowa przyjęły do realizacji decyzję w sprawie sfinansowania i budowy iluminacji świetlnej 3 obiektów sakralnych znajdujących się na terenie miasta. Oprócz centralnego kościoła parafii rzymsko-katolickiej pw. św. Wojciecha i ewangelicko-augsburskiej świątyni, podświetlenie otrzymała również mrągowska cerkiew.
Od 2015 roku proboszczem jest ks. Jarosław Kupryjaniuk. Obecny duchowny kontynuuje dzieło poprzedników. Świątynia przeszła wiele remontów a regularne nabożeństwa, organizowanie spotkań z parafianami, prowadzenie punktu katechetycznego, utrzymywanie w należytym porządku świątyni – to wszystko pozwala na utrzymanie właściwego kontaktu pomiędzy proboszczem a wiernymi. Chór, w którym śpiewają m.in. Józef Juszczuk, Maria Romaniuk, Jerzy Romaniuk, Halina Jaszczuk, Mirosława Nestoruk i Ewa Sańko od wielu lat prowadzi Anna Nestoruk.
[1] Ks. Eugeniusz Naumow – ur. 2.08.1905 r. w Brześciu. W 1921 r. ukończył Średnią Szkołę Radziecką w Kijowie, zaś w 1932 r wyższy kurs teologiczno-pedagogiczny w Bułgarii. W tym też roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa pińskiego Aleksandra. Przed posługą duszpasterską w Olsztynie był on proboszczem w kilku parafiach diecezji poleskiej (1932-1942). W późniejszym czasie był wywieziony przez Niemców do „łagrów śmierci”.
[2] Ks. Aleksander Mamczur – ur. 21.04.1912 r. w miejscowości Chłopy, pow. kostopolski na Wołyniu. Święcenia kapłańskie przyjął w 1945 r. Przez pierwsze lata kapłaństwa był proboszczem w Samogrodzie (pow. Sokółka).
[3] Ks. Igor Siegień, Mrągowskie Święto, [w:] Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, nr 10(120), rok 1999, s. 11.
-
1948–1950 – ks. Eugeniusz Naumow
-
1950–1953 – ks. Anatol Bodnar
-
1953–1958 – ks. Aleksander Mamczur
-
1958–1961 – ks. Paweł Biełoboki
-
1961–1971 – ks. Aleksander Makal
-
1971–1982 – ks. Aleksander Szełomow
-
1982–1985 – ks. Stefan Urbanowicz
-
1985–1996 – ks. Jerzy Czurak
-
1996–2002 – ks. Igor Siegień
-
2002 – ks. Piotr Kosiński
-
2002–2015 – ks. Adam Stefanowicz
-
od 2015 – ks. Jarosław Kupryjaniuk