Parafia prawosławna w Lidzbarku Warmińskim powstała w 1949 roku. Rok później wierni otrzymali od władz miejskich kościół poewangelicki, znajdujący się w centrum miasta przy ul. Wysoka Brama. Świątynia ta została wybudowana w latach 1821 – 1823 w układzie bazylikowym, według projektu K. F. Schinkla. Ufundował ją król pruski Fryderyk Wilhelm III dla wiernych wyznania ewangelicko – augsburskiego. Okazała wschodnia fasada, od strony ul. Wysoka Brama, posiada dwie jednakowej wielkości wieże.[1] Obiekt sakralny został zaadoptowany na cerkiew dopiero w 1962 roku.[2]
Mimo adaptacji, z braku funduszy cerkiew przez długie lata nie była remontowana, co niemal doprowadziło do dewastacji. W 1976 roku, tj. w czasie pełnienia posługi duszpasterskiej przez ks. Jana Troca, podjęto się przeprowadzenia kapitalnego remontu świątyni, polegającego m.in. na wymianie okien (około 90) oraz renowacji tynków wewnątrz świątyni i dachu. Pomoc materialną parafia otrzymała głównie z Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, Kurii Białostocko – Gdańskiej oraz parafii prawosławnej pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku.[3]
19 września 1990 roku dokonano włamania do lidzbarskiej cerkwi. Skradziono pisaną na płótnie ikonę przedstawiającą Przemienienie Pańskie, a także Darochranitielnicę (Tabernaculum), znajdującą się na Ołtarzu, co było dla wiernych ogromną stratą.[4]
W 2002 roku stanowisko proboszcza miejscowej parafii powierzono ks. Rościsławowi Sołopence, pochodzącemu z Kijowa. Młody kapłan energicznie przystapił do pracy duszpasterskiej. Już na pierwsze święto parafialne zaprosił męski chór z Rosji, którego śpiew w świątyni o tak znakomitej akustyce, poruszył nie tylko prawosławnych. Przez niespełna dwa lata, nowy proboszcz dokonał wielu zmian. Zakupiono nowe panikadiło, anałoje, siemiswiecznik, a także wykonano nowy Grób Pański.
W 2010 roku proboszczem został ks. Jarosław Jaszczuk. Dzięki staraniom proboszcza rozpisano projekt na rewitalizację świątyni która miała miejsce w latach 2010-2013. Znaczne środki finansowe pozyskano z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Urzędu Miasta Lidzbark Warmiński, Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Prawosławnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej. Świątynia przeszła gruntowny remont zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz. Zakupiono nowe elementy wyposażenia świątyni.
[1] A. Kajaniec, Dwanaście wieków wspólnej historii, [w:] „Kurier Lidzbarski”, Nr 171, Marzec 2004.
[2] A. Mironowicz, Katorg świątyń i duchowieństwa …, s. 99.
[3] Kronika Parafii Prawosławnej pw. świętych. Apostołów Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim, s. 3.
[4] Tamże, s. 18.
- ks. hieromnich Serafin Samojlik (1950–1964)
- ks. prot. Grzegorz Misijuk (1964–1966)
- ks. prot. Anatol Kiryk (1966–1967)
- ks. prot. Grzegorz Ostaszewski (1967–1969)
- ks. prot. Andrzej Bierezowiec (1969–1976)
- ks. prot. Jan Troc (1976–1980)
- ks. prot. Bazyli Ignaciuk (1980–1983)
- ks. prot. Jan Gacuta (1983–1987)
- ks. Eugeniusz Suszcz (1987–1989)
- ks. Mirosław Ostapkowicz (1989–2002)
- ks. Rościsław Sołopenko (2004–2010)
- ks. Jarosław Jaszczuk (2010-2017)
- ks. Rafael Szczerbacz (2017-2023)
- p.o. ks. Jarosław Jaszczuk (2023-...)